1.HANBOK: Geleneksel Kore Giysisi
Her tarihi dizide ya da Kore'de halen temsili krallıkların olduğu düşünülen dizilerde bolca rastladığımız ve benim de en çok giymeyi istediğim bir kıyafettir.Hanbok,günümüzde çoğunlukla sevinçli günlerde ya da düğünlerde veya cenaze törenlerinde giyilirmiş.
Kadın Hanbok'u, vücuda sarılan çima eteği ile çogori denen kısa ceketten oluşurmuş ve Erkek Hanbuk'u da kısa çogori ile paci pantonundan oluşuyormuş.
2.KİMÇİ İLE BULGAGİ: Sağlıklı Yemekler
Bulgogi'nin sözcük anlamı 'ateş yemeği 'imiş ve Koreliler arasında çok sevilen bir yemekmiş. Mayalanmış bir sebze yemeği olan Kimçi ise baharatlı bir karşı yemek sağlarmış. Bulgogi her türlü etten yapılabilirmiş,ama en çok sevilenler sığır ve domuz etiymiş.
Doğru tadı sağlamak için eklenen baharatlar hem bulgogi hem de kimçi için çok önemliymiş. Kimçi'nin kalorisi ve kolestrolü düşük,lif oranı yüksekmiş. Vitamin bakımından elmadan daha iyiymiş ve dolayısıyla 'her gün biraz kimçi, doktoru uzakta tutar' diyebilirmişiz.
3.HANGIL:Kore Alfabesi
Hangıl,14 ünsüz,10 ünlüden oluşur.Bir ünlü ile bir ünsüz hece oluşturur.Bu yolla,hangıl ile binlerce sözcük kurulabilir ve her ses gösterilebilirmiş.Yalınlığı ve görece olarak az sayıda harfi dolayısıyla, Hangıl'ı öğrenmek kolaydır.Alfabenin bu kolaylığı sayesinde,Kore'de okuma yazma sorunu kalmamıştır.
4.ÇONGMİYO ÇERYAK :Atalar Töreni Müziği
Çosan Krallığının (1392-1910) kral ailesi olan Çoncu Yi kabilesinden gelenler,her yıl mayısın ilk pazarında ,hanedanın Seul'ün merkezinde bulunan Çongmiyo Türbesi'nde görkemli törenler düzenleyerek atalarını anarlarmış.
Tören epeyce kısaltılmış biçimiyle yapılsa da ,aralarında taştan ve tunçtan çanların ,çeşitli davulların da bulunduğu 19 değişik klasik müzik çalgısı kullanılarak geleneksel tören için çok özel bir müzik sunulurmuş.
5.MASKELER VE MASKE DANSI TİYATROSU
Tal denen maskeler,eski tarihlerde kağıt,ağaç, sukabağı ve kürkten yapılırmış.Çoğunlukla,Koreli bir insan yüzünün ifadesini ve kemik yapısını yansıtır,bazen de tanrılar ve gerçek ya da düşsel hayvanları simgelerlermiş. Biçimleri çarpıtılmış ya da aşırı abartılmış olurmuş,çünkü Tal-çum denen maskeli dans tiyatrosu genellikle geceleri odun ateşi ışığında sergilenirmiş.
6.KORE GİNSENG'İ
Çince'de 'insan otu' anlamına geliyormuş. Ginseng,iklim ve toprağın dünyanın en iyi nitelikte ürününü verdiği Kore’de yaygın olarak üretiliyormuş. Dünya’nın başka bölgelerinde üretilen ginseng’den ayırt etmek için, Kore sözcüğünün türetildiği ‘Koryo’hanedanı ile ilgili olarak “koryo’i”deniyormuş.
Ginseng hem koruyucu hem önleyici olarak kullanılıyormuş. Geleneksel olarak , ginsengin yaşamsal organları güçlendirdiğine,kalbi canlandırdığına ,mideyi koruduğuna ,dayanıklılığı artırdığına ve sinirleri gevşettiğine inanılıyormuş. Ginseng , doğu tıbbının temel maddelerinden biridir,ama Koreliler onu daha hafifçe çay ya da içki olarak kullanırlarmış.
7.BULGUKSA TAPINAĞI VE SEOKGURAM MAĞARASI
Kore’deki Buda tapınaklarının en büyük ve en güzellerinden biri olan Bulguksa, eskiden Şilla Krallığı’nın başkenti olan Kyongcu’daymış. Budaistlik'i kabul eden ilk kral olan Kral Popıng (514-540)burayı ülkesinin zenginlik ve huzuru için dua etmek için yaptırmış.
Tapınağın bugünkü yapısı ,yeniden yapıldığı 751yılından kalmaktadır. Tapınakta başlangıcında 80 bina varmış-bugünkünün on katı kadar. Bulguksa’nın arkasındaki dağın yükseklerinde,insan eliyle yapılmış ve dünyadaki Budaist mağaralarının en güzellerinden biri olan Seokguram bulunuyormuş.
Seokguram, birbirine bir koridorla bağlanan ,dikdörtgen bir giriş holü vekubbeli ,yuvarlak bir iç odadan oluşuyormuş.
Seokguram ve Bulguksa,1995 yılında UNESCO’nun Dünya’nın kültürel mirası listesine girmiş.
8.SEOKRAKSAN DAĞI
Güneyde Seokraksan ile kuzeyde Kımgangsan. Seokraksan ,kuzeydeki destansı Kımgangsan ya da Elmas dağlarının en güneydeki uzatısıymış.
9.KORE SANATÇILARI
Kore sanatçıları deyince aklınızda SS501,Shinee,BTS, EXO geliyorsa yanılıyorsunuz.
Koreliler müzik ve görsel sanatlardaki yetkinliklerini kanıtlamışlardır.
Kemancı Sarah Çang ilk albümünü 9 yaşındayken çıkarmıştır.
Bir başka ünlü Koreli kemancı olan Çang Kyanvha ,25 yıldır uluslar arası sahnelerde en çok aranan müzisyenlerden biri olmuştur.
Soprano(müzikle kötü şarkı söylemek dışında bir alakam olmadığından soprano nedir diye baktım ,en tiz kadın veya genç erkek çocuk sesine verilen teknik bir isimmiş) Jo Su Mi ,onun’tanrı vergisi bir sesi’ olduğunu söyleyen dünyaca ünlü orkestra şefi Herbert Von Karajan tarafından keşfedilmiştir.
‘video sanatının babası’, Kore doğumlu Pek Namcun’un mesleğine müzisyen ve besteci olarak başladığını öğrenmek çoğu kimseyi şaşırtıyormuş.
10.BASIM GELENEĞİ
Kore’de ağaç üzerine baskı geleneği 8.yy’da başlamış. Dünyanın ilk madeni harflerle basma tekniği ,Alman Gutanberg’den 200 yıl önce Korelilerce geliştirilmiş.
Korya Hanedanı(918-1392)halkı,Budacı elyazmalarının halen var olan en eski tahta kalıpları olarak bilinen Tripitaka Koreana’yı 13.yyda var etmiş.(bu Kore eskiden de yerinde durmuyormuş)
Tripitaka Koreana,1995’ten beri UNESCO’nun Dünya Mirası Listesindeymiş.
11.GELENEKSEL ÇALGILAR
Eski kuşaklardan bu güne 60 geleneksel Kore çalgısı varmış. Bunlar arasında her ikisi de 6.yy’dan önce oluşturulduğu sanılan 12telli zither (kayagum) ile 6 telli zither(komungo)bulunuyormuş.
Gelneksel Kore çalgıları genel olarak 3 bölüme ayrılabilirmiş:yaylı ,üflemeli,vurmalı çalgılar.Kim duk su Sumulnori vurmalı çalgılar dörtlüsü , Kore ve dışarıda çok kendine özgü bir müziksel deneyim sunan geleneksel ritimler ile modern beste birleşimlerinin dinamikliğiyle tanınmış.
12.TANÇONG :Binalardaki Süsleme Sanatı
Tançong,binalarda ve başka nesnelerde güzellik ve görkem yansıtmak için kullanılan,Kore’ye özgü bir süsleme sanatıdır.
Tançong için 5 renk kullanılırmış.kırmızı,mavi,sarı,siyah ve beyaz. Süsleme işlevinin yanında Tançong'un kimi pratik işlevleri de varmış.
Bir yandan bina yüzeyini korumak ve kullanılan gereçlerin kabalık ya da nitelik bozukluğunu saklamak için kullanılırken ,bir yandan da bina yada nesnenin niteliği ve toplumsal konumunu da vurgularmış.
Tançong, Seul ve dışında ,geleneksel binaların çoğunda,örneğin tapınaklarda görülebilirmiş.
13.GELENEKSEL SİMGELER
Geleneksel simgeler ,kaynaklarını ideograflardan(kavram-simgeler)alıryormuş.ilk olarak ,kişinin çevresine ilişkin temel gereksinimlerini ve duygularını anlatmak için bir araç olarak başlamış ve evrensel bir süsleme sanatı olarak gelişmiş.
Geleneksel Kore’de kullanılan simgeler arasında ,ejder ile ankakuşu,bir de Kore ulusal bayrağı Tegıki’de kullanılan Tegıki bulunurmuş. Tegıki,dinginlikle etkinlik,zayıflıkla güç,karanlıkla aydınlık ve erkekle dişi gibi evrensel güçleri simgeleyen iki zıt öğeden oluşur:yin ile yang.
On , uzun yaşama simgesi de yaygın olarak bilinir:kayalar,dağlar,su,çam ağaçları,kaplumbağalar,ölümsüzlük mantarı ve güneş.
14.ÇASU:El Oyası
El süslemesi,eskiden katlanabilen panolar gibi süs eşyaları,ayrıca giysiler üzerinde de eskiden sıkça kullanılırmış. Ayrıca ,yastık yüzleri,gözlük kapları,yastıklar ve tütün ,kaşık,yemek çubukları ve fırçaların konduğu kutular gibi evdeki birçok eşyayı süslemek için de kullanılırmış.
Düğünlerdeki tören giysilerinin dışında ,sıradan insanların oyalı giysiler giymesine izin verilmezmiş. Yalnız süsleme amacıyla yapılan oyalardan farklı olarak ,tapınaklarda yontuları süsleyen budaistlerin çasu’su din inancından kaynaklanıyormuş.
15.KAĞIT SANATLARI
Koreliler’in tarihsel olarak saygı gören bir kağıt yapma geleneği vardır ve yerel üretilen iyi nitelikteki kağıtla dolap,sandık,kapaklı çanak,büyük çanak,kavanoz ve tepsi gibi eşyalar yapmışlar.
Çok sevilen başka eşyalar arasında kilim,perde,çömçe,sadak,pudra kutusu,ayakkabı,lavabo ve lazımlık de vardır.
Bütün bu kağıt ürünlerde vernik kullanılarak hem görünüşleri çekici hale getirilir hem de su geçirmezlik sağlanarak dayanıklılıklarını artırırlarmış. En eski kullanılan vernik,olmamış Japonya hurması suyu,pirinç zamkı,perilla yağı karışımıdan oluşuyormuş.
16.BOCAGİ:Bohça
Bocagi,Korelilerin bir şey sarmak,saklamak ya da taşımak için kullandıkları , değişik büyüklük , renk ve tasarımları olan ,kenarları sağlamlaştırılmış kumaşlardır.
Bocagi,bugün daha az sıklıkta ama hala kullanılıyormuş.günlük işler için yapılmışsa da bocagi belli törenlere güzellik ve gösteriş katarmış.
Korelilerin sanatsal yeteneği ev kadınlarının özellikle artık kumaş parçalarının ziyan olamaması için yaptıkları yemelı bohçalarda kendini gösteriyormuş. El oyasıyla yapılan resim ve simgeler de bocagileri daha sevimli yaparmış.Kullanılmadıkları sürelerde bocagiler,katlanıp küçük bir mendil büyüklüğünde saklanırmış.
17.HALK RESİMLERİ
Halk resimleri,eski Kore’de sıradan insanlarca evlerini süslemek ya da uzun ve mutlu bir yaşam dileklerini anlatmak için sık sık kullanılan yapıtlardan oluşuyormuş.
Daha çok manzara,kuş ve çiçek,resimlerinin ağırlıkta olduğu soylu sınıf resimlerinden değişik olarak,halk resimleri bir yandan gülmece,bir yandan da yaşam ve dünyaya ilişkin yalın ve saf düşüncelerle doluymuş.
Halk resimleri,aşağı sınıftan oldukları anlaşılan sanatçılarla oluşturulmuşsalar da resimleri kral saraylarından yada tapınaklardan tutun da uzak köylerdeki çiftçilere kadar her kesimden insanlarca kullanılmıştır. Resimlerde, cesur çizimler,canlı fırça işlemleri ve parlak renkler belirgin olarak ortaya çıkar.
18.SESİ:Mevsimsel Gelenekler
Mevsimsel gelenekler,Ay takviminde gösterilen mevsim dönüm günlerinde yapılan törenleri içerir.Örneğin;yeni yılın ilk gününde ,Koreliler,atalarını mezarlarında anarlar,yiyecek ve şarap sunarak bir anma töreni düzenlerlermiş. Törenden sonra ,sebe (aile büyükleri önünde saygıyla eğilmek)yapılıyormuş. İlk dolunayın onbeşinci gününden önceki gün ,samandan bir kukla yapılarak suya atılırmış. Bu gelenek ülkenin birçok yerinde artık görülmemekteymiş,ama mevsimin sebzelerinden çeşitli yemekler hazırlayıp yeme hala yaygınmış. Sekinci ayın onbeşinci günü olan Çusok’ta (bir şükran günü)anma törenleri için ataların mezarları ziyaret edilirmiş. O gün için hazırlanan özel yiyeceklerden biri de susam,fasulye ,ceviz,ve başka taze ürünler içeren songyon’muş.
19.YAŞAM GEÇİŞ TÖRENLERİ
Kore’de kişinin yaşam boyu geçtiği önemli basamaklar ve bunlara ilişkin değişiklikler Kwanhınsance olarak biliniyormuş ve erginleşme,evlenme,ölüm ve atalara saygı aşamalarından oluşuyormuş. Erginliğe ulaşma töreni çok basitmiş. Oğlan çocuklarının uzun saçları tepede bir topuz yapılarak kendilerine bir gat(at kılından yapılan bir geleneksel Kore şapkası)verilirmiş.
Kız çocuklarının saçları çignon biçiminde örülerek pinyon denen uzun süslü bir firketeyle tutturulurmuş. Nikah törenleri gelinin evinde yapılır ve yeni evliler damadın evine gitmeden önce birkaç günlerini gelinin evinde geçirirlermiş.
Cenaze törenleri geleneksel olarak çok karmaşık törenlermiş. Yas genellikle 2 yıl sürer ve bunu belli duaların yapılmasını gerektiren çok sıkı kuralların uygulanması izlermiş.
20.BAHÇELER
Kore bahçe sanatının arkasında yatan temel kavram,bahçenin doğadan bile daha doğal bir görünüm sunmasıymış. Çoğu durumlarda,doğanın işi gibi görünen birçok şeyin,yakından bakıldığında,bilinçli çabaların sonucu olduğu görülürmüş.
En iyi korunmuş eski bahçelerinden biri olan Kyongcu,Kyongsangbuk-do’daki Anapci havuzuymuş.görülmedik güzellikteki bir bahçe olan Seul’deki Çangdokkung Bahçesi’nde resim gibi pavyonlar,nilüfer havuzlar,merdivenler,taş köprüler,su arkları gibi geleneksel Kore bahçesinin temel ögeleri bulunurmuş.
